عواملی که می تواند نمازها و عبادات انسان را لذت بخش کند، عبارتند از:

 الف) قبل از عبادت، انسان خود را مستعد و مهیا سازد؛ یعنی، به خود تلقین کند که من در صدد نیایش و نماز هستم و سعی کند افکار متفرق را از ذهنش دور کند.

 ب) سعی کند در بهترین وقت عبادت کند؛ مثلاً، با کسالت - خستگی و خواب آلودگی - وارد نماز نشود؛ «لاتقربوا الصلوة و انتم کسالی».

 ج) در محیط پر سر و صدا به مناجات نایستد؛ بلکه محیط آرام و ساکتی را انتخاب کند.

 د) در حین نماز، مصمّم بر مراقبت باشد و اگر احیاناً افکار دیگری به او هجوم آورد، همین که متوجه شد، سعی کند خود را از دام آن افکار برهاند.

 یکی از عواملی که باعث صفای دل و زدودن حالت قساوت می شود، همین دعاها و نیایش ها و نمازهای سازنده است، البته اگر با شرایط ادا شوند.

 1. در حالت شادابی و نشاط عبادت انجام شود.

 2. توجه کامل به خدا باشد.

 3. در محیطی دور از سر و صدا و جنجال انجام شوند.

 4. گریه از خوف خدا و اهوال قیامت عامل دیگری است که در صفای دل موءثر است.

 5. نشست و برخاست با عالمان و شخصیت های برجسته و وزینی که خود مظهر صفا و تقوا هستند. همچنین تلاوت قرآن با توجه به آیات الهی نیز موءثر است.

 6. عامل دیگر، طلب صفای دل از خداست. در این زمینه مناجات شاکین از مناجات خمسه عشر را بخوانید.

 انسان حالات گوناگونی دارد. امیرالموءمنین علیه السلام می فرماید: «ان للقلوب شهوه و اقبالا و ادبارا». بنابراین، قلب انسان گاهی اقبال به خدا و معنویات دارد و گاهی پشت می کند. در هنگام اقبال دل، به مستحبات بپردازید و در صورت پشت کردن، به واجبات اکتفا کنید. البته هر قدر انسان مجاهده نفس بیشتری کند و با خدا و قرآن و اهل بیت علیهم السلام انس بیشتری گرفته و دل از هواهای نفسانی تخلیه کند به تدریج اقبالش بیشتر شده و به صورت ملکه راسخه در می آید. آن گاه است که در همه حالات به یاد خدا و متوجه اوست و هیچ چیز نمی تواند او را از محبوب حقیقی باز دارد. این همان حالتی است که از آن تعبیر به «نماز دائم» شده است:

 خوشا آنان که الله یارشان بی

 به حمد و قل هوالله کارشان بی

خوشا آنان که دائم در نمازند

بهشت جاودان ماوایشان بی

 همچنین برای لذت بردن از نماز و انس با آن، راهکارهای زیرا را دقیق عمل کنید:

 1. باور کردن اهمیت نماز؛ باید یک مطالعه مستمری را درباره اهمیت نماز پیش بگیرید و کتاب های مختلفی را که در این باره نگاشته شده، پیوسته مطالعه کنید تا با تکرار این مطالعه به اهمیت نماز برسید و از اعتقاد صرف به باور و ایمان دست یابید. از این رو، کتاب های زیر سفارش می شود:

 الف) «اسرار الصلوة»، میرزا جواد ملکی تبریزی. ب) «پرواز در ملکوت یا اسرار الصلوة»، امام خمینی. اگر شروع مطالعات با کتاب های آقای قرائتی درباره نماز باشد، بهتر است.

 2. باور کردن عتاب تارک نماز؛ وعید و عذاب های الهی درباره تارک نماز، همیشه باید مورد نظر باشد تا انسان به خود بباوراند که چنین عذاب هایی واقعاً وجود دارند. کتاب هایی مثل «گناهان کبیره» شهید دستغیب، در این باره مفیدند.

 3. روزی نیم ساعت، تفکر در مرگ؛ در زود گذشتن دوران زندگی، خاطرات تلخ و شیرین، ورود به عالم قبر، قیامت و رسیدن عذاب های الهی و سرافکندگی و... . این فکر، باید در مکانی خلوت باشد تا دل شما متأثر گردد و شما برای نماز و هر توشه اخروی تحریک گردید. اگر این تفکر اثر خود را بخشید، هفته ای نیم ساعت کفایت می کند.

 4. گزیدن دوستانِ نماز دوست و گریز از دشمنان بی نماز و به ظاهر دوست؛ زیرا اثر همنشین بر کسی پوشیده نیست.

 5. انس با محیطهای معنوی؛ مساجد و محافل نشاط بخش معنوی، دل را به سمت عبادت و نماز می کشاند؛ حتی شنیدن و دیدن دعاهایی مثل دعای ندبه و کمیل، به وسیله صدا و سیما، مفید و روح بخش هستند.

 6. انجام مستحبات نشاط آور؛ در بین مستحبات - نماز، ذکر و دعا - آن چیزی که بیش از همه به شما حال خوش و لذّت روحی